Tarih bize “Yeni Kadın” diye tanımlanan tipolojinin her şeyden önce ekonomik ihtiyaç sonucu olarak ortaya çıktığını söylüyor. Şu şerhle ki, “ihtiyaç” elbette göreli bir durumu yansıtır. Bir uçda “aç otururuz, evimizde otururuz” şeklinde bir yaklaşım olduğu gibi, “iki el bir baş içindir” şeklinde bir anlayış da vardır ve bu anlayış, kadını evinin dışında çalışmaya ve dolayısıyla dış dünyaya açılmaya sevkeden anlayıştır. Her halûkârda, evrensel gelişmenin bu yönde olduğu görülür. Nitekim, bizde 1859’dan itibaren açılmaya başlanan kız sanayi mekteplerinin amacı “hanımların el becerilerini geliştirmeyi ve bunlardan ekonomik kazanç sağlamayı” amaçlar.
Türk resim tarihin ilk profesyonel kadın ressamı sayılan 1886 İstanbul doğumlu Mihri Rasim hanım, (sağdaki resim) İnas Sanayi-i Nefisenin kurucusu ve ilk müdiresidir. Nazlı Ecevit, Aliye Berger, Güzide Duran, Fahrenel Zeyd okulun ilk mezunları arasında sayılırlar. Mihri Rasim hanımın Türkiye’de 32, İtalya’da 36, Fransa’da 23 ve Amerika’da 60 ‘ ı aşkın, toplam 150 adet tablosu kayda alınmıştır. Selim İleri’nin 1998 yılında tiyatroya uyguladığı Mihri Rasim – Ölü Bir Kelebek isimli oyun sanatçının hayatını anlatır.
1859, Sultan Abdülmecit’in(1839-1881) fevkalâde kaotik dönemine rastlar. Kırım savaşından, Silistre’ye kadar tüm Balkanlarda Rus yayılmacılığı ile savaş, her an çözülen ve yeniden kurulan ittifaklar, toprak kayıpları derken muhteşem zaferlerle sefil mağlubiyetlerin içiçe yaşandığı yıllar bunlar. Buna karşın, 1859, hanımlara teknik eğitim verilmesinin başlangıcı kabul edilir.
Madam Collette’in Özel Okulu
Osmanlı – Fransız Kız Sanayi Mektebi, ünlü İttihatçılar, Dahiliye Nazırı (İçişleri Bakanı) Talât Paşa, Adliye Nazırı (Adalet Bakanı) Necmettin bey, Maliye Nazırı Cavid bey, Besim Ömer Paşa ve Hüseyin Cahit’in himayesinde (mütevelli heyeti) 1909’da kurulmuş. Amaç, Batı’nın “mükemmel kadınlık” tanımına uygun bir biçimde (bkz. Yazının birinci bölümü) kız çocuklarını iyi bir ev hanımı ve üretime katkısı olan bireyler olarak yetiştirmek. Sabahtan Türkçe, Fransızca, kıraat, yazı, hesap, tarih ve coğrafya, öğleden sonra el işleri ve sağlık, tababet, eğitim dersleri veriliyor. Yine aynı yıl İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin himâyesinde ve Selânikli zenginlerin katkısılarıyla Bakırköy’de İnas İttihad-ı Osmanî Mektebi açılıyor. Okulda çocuk bahçesi, ibtidâi, rüşdî ve idâdi (ilk-orta-lise) sınıfları bulunuyor ve özel okul hüviyetinde, öğrenciler ayda 30 – 40 kuruş ödüyorlarmış. Okulun misyonu “millî terbiyeye sahip, aklını iyi kullanan kişiler yetiştirmek.” Irk ve mezhep ayırımı gözetilmeksizin tüm Osmanlı kızlarına açık, ayrıca dışardan başvuran kadınlar için kurslar düzenleniyor.